h

KORTE GESCHIEDENIS VAN HET SNEEVLIET HERDENKINGSCOMITE

16 maart 2009

KORTE GESCHIEDENIS VAN HET SNEEVLIET HERDENKINGSCOMITE

Na de dood van Henk Sneevliet en zijn medestrijders viel het Marx-Lenin-Luxemburg-Front (MLL-Front), de illegale organisatie van de Revolutionair Socialistische Arbeiders Partij (RSAP) tijdens de Tweede Wereldoorlog, uiteen in twee groeperingen. Splijtzwam was de verdediging van de Sovjet-Unie. Het trotskistisch Comité van Revolutionaire Marxisten (CRM) pleitte vóór verdediging, terwijl Spartacus dat politiek in radencommunistische richting evolueerde, tegen die verdediging was. Politieke divergentie heeft in het latere Sneevliet Herdenkingscomité ook nog wel eens tot politieke en soms ook persoonlijke wrijving aanleiding gegeven. Maar het Comité is geen vereniging of partij en functioneert naar tevredenheid als een bloemencomité.

Hoe het begon ...
In 1945 werd een Comité opgericht om de crematie van de gevallenen te regelen. Er waren ook plannen voor een monument op Westerveld, een in de Noord-Hollandse duinen gelegen crematorium/begraafplaats in de plaats Velsen. Op zaterdag 10 november 1945 trok een lange stoet mensen door Amsterdam achter auto's en volgkoetsen naar het standbeeld van Domela Nieuwenhuis, de grote wekker van de Nederlandse arbeidersklasse in de 19e - en begin 20ste eeuw. Vandaar reisde men naar Westerveld waar de crematie plaatsvond. Het was een indrukwekkende stoet.
Een jaar later werden de urnen, alleen door de vrouwen en familileden, in het monument dat gebouwd was bijgezet.
De jaren daarna tot 1952 werd er praktisch niet naar het monument omgekeken.

In 1951 stelden vakbondsleider Toon van den Berg en de latere biograaf van Henk Sneevliet Piet van 't Hart (pseud. Max Perthus) voor om in 1952, tien jaar na de executie, een brochure ter herinnering aan de gevallenen uit te geven. Er moest zoveel in! Het werd uiteindelijk een eerste gedenkboek: Voor Vrijheid en Socialisme, geschreven door Max Perthus. Het kwam anderhalf jaar later, in 1953, uit. De drukker was Eddy van Lambaart die in de illegaliteit een tijdlang de krant Spartacus voor het MLL-Front had vervaardigd. Hij was bereid het boek te drukken en voor een deel ook financieel risico te lopen. Gelukkig verkocht het boek goed. Na een paar jaar was het uitverkocht. Het is nu een zeldzaam antiquarisch boek.

In het jaar 1951 werd het Sneevliet Herdenkingscomité opgericht. Zonder de andere revolutionairsocialisten te kort te willen doen: de naam Sneevliet is nu eenmaal een bekende naam voor de buitenwereld. Een oproep van het Sneevliet Herdenkingscomité aan politieke vrienden en geestverwanten, met instemming van de families, vond in het land grote weerklank. Dat resulteerde in een eerste herdenking. Die vond plaats op 13 april 1952 in het gebouw Bellevue, zeer bekend in Amsterdam, en aansluitend op Westerveld bij het monument.

... en hoe het verder ging
Er waren daarna stemmen die het Comité wilden opheffen vanuit de gedachte niet aan persoonsverheerlijking te willen doen. Het was Marie de Jong-Lagerwaard die het Sneevliet Herdenkingscomité niet wilde loslaten. Ze had zich toen voorgenomen, vertelde ze me jaren later, elk jaar zolang de vrouwen van de omgekomen mannen leefden de gevallenen op Westerveld te zullen herdenken. Vanaf 1953, meer dan veertig jaar - Marie overleed in 1997- , heeft ze dat in goede samenwerking met mijn moeder Hennie de Winter- van Tilborg volgehouden. Uiteraard werden zij ondersteund door de andere leden van het Comité. Daar behoorden familieleden van de gevallenen toe als Ellen Santen, Pien Visser-Menist en Frans Dolleman. Maar ook politieke geestverwanten als Theo van Veen die in 1988 met Sneevliets dochter Sima Sneevliet zou trouwen. Het was haar gelukt om vanuit de Sovjet-Unie definitief naar Nederland te komen.
Het staat buiten kijf dat de wilskracht en doorzettingsvermogen van Marie de Jong-Lagerwaard van beslissende betekenis zijn geweest voor het voortbestaan van het Comité. Ook na haar dood kwamen er weer stemmen op die het wilden opheffen. Maar het tegenwoordige driekoppige bestuur wilde daar niets van weten. De opkomst blijft zeer bevredigend. Er is nog steeds aanwas van nieuwe belangstellenden waaronder jongeren. Daar zijn we blij mee.

Sinds 1953 verzorgt het Sneevliet Herdenkingscomité dat ook enige tijd onder de weinig aansprekende naam voor de buitenwereld als Herdenkingscomité Gefusilleerden 13 april-1942-16 oktober bekend stond, een jaarlijkse circulaire. Op 13 april en op 16 oktober werden altijd bloemen bij het monument gelegd. Ook op 16 oktober, want op die datum in 1942 werden de strijders van het MLL-Front Aaldert IJmkers en Johan Roebers die als gijzelaars gevangen genomen waren, als represaille in de bossen bij Austerlitz door de Duitsers vermoord. Ook werd 1 mei, de Dag van de Arbeid, niet overgeslagen. Ook dan werden er bloemen bij het monument gelegd.
Bij het monument op Westerveld wordt totnutoe altijd een rede uitgesproken en worden gedichten gezegd. In de omgeving is een zaal gehuurd zodat men daar rustig kan bijpraten. De gezellige reünie-achtige sfeer die ontstaat, wordt nogsteeds gewaardeerd. In de loop der jaren zijn veel belangstellenden overleden of waren niet meer goed in staat op doordeweekse dagen de in totaal drie herdenkingen per jaar bij te wonen. Een aantal jaren geleden werd daarom besloten de herdenking een keer per jaar op een zondag, op of omstreeks 13 april, te houden. Men was dan ook beter in staat vervoer per auto te regelen.

Er is al die jaren veel door het Sneevliet Herdenkingscomité tot stand gebracht. Te veel om op te noemen. Een aantal activiteiten moeten worden gememoreerd:

*Hoogtepunten waren de grote herdenkingen in Marcanti in Amsterdam in 1972 en in Hotel Lion d'Or in Haarlem in 1992. Er waren sprekers, er was een (kleine) tentoonstelling en er werd muziek ten gehore gebracht. De belangstelling was groot.

*In 1976 werd aan acht universiteiten een serie lezingen gorganiseerd over 'Sneevliet en de Chinese revolutie' met als spreker Bov Bing.

*Onvermoeid ijveren heeft er ook toe geleid dat in de deelgemeente Hoogvliet in Rotterdam straten naar Henk Sneevliet en Ab Menist (in 1974) werden vernoemd. In 1994 kwam daar nog de Mien Sneevliet-Draaijerstraat bij. In andere plaatsen, zoals bijvoorbeeld in Amsterdam, kreeg een belangrijke weg en een Metrostation de naam van Henk Sneevliet. Ook in Zwolle, waar Henk Sneevliet heeft gewoond, werd een staat naar hem vernoemd.

*In 1973 werd met grote en kleine bijdragen geld bijelkaar gebracht zodat het monument op Westerveld dat tekenen van verval begon te vertonen, kon worden gerestaureerd. Bovendien werd vijf jaar later een apart fonds gevormd dat ook als alle comitéleden zouden wegvallen voldoende zou zijn de bloemlegging voor een aantal jaren zeker te stellen.

*In 1984 verscheen het tweede gedenkboek: Internationaal Socialisme.

*In 2002 kwam een meer uitgebreid derde gedenkboek uit: Wij moesten door ... .

*Natuurlijk ligt de ontmoeting met de Chinese delegatie van het museum in Shanghai in april van 2008 nog vers in ons geheugen. Het Sneevliet Herdenkingscomité heeft toen een bijdrage kunnen leveren aan het onderzoek van de delegatie in Nederland en aan de voorbereidingen voor de tentoonstelling over Henk Sneevliet die in 2009 zal worden geopend.

We hopen dat de herinnering aan de politieke overtuiging van Henk Sneevliet en zijn medestanders niet verloren gaat en in de toekomst een blijvende inspiratie zal blijven.

Dick de Winter (voorz.)

U bent hier